Begin dit jaar vond het euthanasieproces rond Tine Nys plaats. De familie van Tine Nys, die euthanasie pleegde door psychisch lijden, sleepte drie dokters voor assisen nadat hun zus euthanasie pleegde. Maar wanneer kan je euthanasie plegen uit psychisch lijden?
Om euthanasie te kunnen krijgen, moet aan vier voorwaarden voldaan zijn. Ten eerste moet de patiënt wilsbekwaam zijn. Dit niet alleen op het moment van de vraag, maar ook bij de uitvoering van de euthanasie. Daarnaast moet er verschillende keren een schriftelijke aanvraag gedaan worden naar euthanasie. Ten derde moet de patiënt ondraaglijk lijden, fysiek of psychisch. Dat ondraaglijk lijden – en dat is de vierde voorwaarde – moet het gevolg zijn van een ongeneeslijke aandoening. De patiënt moet dus in een “medisch uitzichtloze toestand” verkeren.
De euthanasieprocedure kan van start gaan als aan deze vier voorwaarden wordt voldaan. In het geval van psychisch lijden, moet er minstens een maand verstreken zijn tussen de eerste vraag en de uitvoering van de euthanasie. Daarnaast is het verplicht dat, naast de uitvoerende arts, ook twee onafhankelijke artsen hun advies geven, onder wie een psychiater. Dat advies is niet-bindend. De euthanasie kan dus doorgaan, ook als de twee andere artsen een negatief advies geven.
Na de euthanasie moet de uitvoerende arts binnen de vier werkdagen een registratiedocument indienen bij de federale controle- en evaluatiecommissie euthanasie. Die commissie is samengesteld uit 16 artsen en juristen. Zij controleren of de euthanasiewet correct werd toegepast en of de voorwaarden vervuld waren.
Reactie van de Vlaamse Vereniging voor Psychiaters en de Orde der Artsen
Omdat de euthanasiewetgeving in het geval van psychisch lijden volgens veel artsen en psychiaters iets te vaag was, kwamen er in 2017 en 2019 vanuit de Vlaamse Vereniging voor Psychiaters en de Orde der Artsen nog extra richtlijnen. Daarin staat bijvoorbeeld dat dat de drie artsen fysiek moeten samenkomen om te overleggen, dat de patiënt uitbehandeld moet zijn en dat de artsen ook de naasten van de patiënt moeten betrekken bij het euthanasieverzoek.
De Vereniging voor Psychiaters schreef ook voor dat er minstens twee psychiaters moeten tussenkomen (in plaats van één) en dat hun advies positief moet zijn. Volgens de vereniging is het de arts die de euthanasie zal uitvoeren die twee psychiaters moet aanspreken en niet de patiënt zelf.
Enkel in België, Nederland en Luxemburg
De Belgische euthanasiewetgeving uit 2002 is vrij uniek. Euthanasie is alleen mogelijk in Canada, Colombia, Nederland, Luxemburg, België en in twee Australische deelstaten (Victoria en Western-Australia). Euthanasie voor psychisch lijden is enkel mogelijk in België, Nederland en Luxemburg.
Hoe vaak?
19.420 mensen hebben in België euthanasie gekregen (cijfers tot en met 2018) . Er zijn nog geen cijfers over 2019, maar we kunnen ervan uitgaan dat de kaap van de 20.000 is overschreden.
Cijfers tonen ook dat het aantal euthanasies wegens psychisch lijden maar een zeer klein deel is, in 2018 gaat het slechts om 2,8 procent van alle euthanasies. 57 mensen kregen toen euthanasie wegens psychisch lijden, terwijl in totaal 2.357 mensen euthanasie kregen. In de categorie psychisch lijden zien we een toename door de jaren heen. De cijfers geven misschien een licht vertekend beeld, want tot 2013 werden de euthanasies wegens psychisch lijden niet apart geregistreerd, maar wel samen met de euthanasies bij dementie.
